Tłuszcze stanowią skoncentrowane źródło energii dla tkanek, narządów i dostarczają do organizmu człowieka wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT) oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K).
Dla prawidłowego funkcjonowania bardzo ważne są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które wpływają na pracę m.in. układu nerwowego, mięśnia sercowego, siatkówki oka, natomiast ich niedobór powoduje zahamowanie wzrostu, zmiany skórne i infekcje. Do tej grupy należą kwasy tłuszczowe omega 3 i 6.
Spośród olejów występujących na rynku- OLEJ LNIANY charakteryzuje się wysoką zawartością tych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza z rodziny omega -3 przewyższając w tym inne oleje roślinne, nawet tłuszcz rybi. Nasiona lnu w ok. 40% składają się z tłuszczu, z czego prawie 60% stanowią kwasy omega-3, a 15% kwasy tłuszczowe omega-6.
Długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 są szczególnie istotne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i krążenia. Wiele badań wskazuje, że dieta bogata w wielonienasycone kwasy
n-3 charakteryzuje się mniejszą częstotliwością występowania chorób sercowo-naczyniowych, niektórych typów raka i alergii.
Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 mają korzystny wpływ na reakcje immunologiczne, płytki krwi, komórki mięśni gładkich, śródbłonka, wątroby, serca, osteoblasty, komórki nerwowe, wpływają na prawidłowy rozwój płodu, przeciwdziałają otyłości poprzez hamujący wpływ na lipogenezę, zapobiegają chorobom nowotworowym, oddziałują korzystnie na skórę oraz wykazują właściwości przeciwzapalne. U osób aktywnych fizyczne działanie to może być pomocne w przypadku stanów zapalnych wywołanych większym wysiłkiem fizycznym.
Niedobór omega-3 może wywołać zapalenie mieszków włosowych skóry, osłabienia komórek nerwowych lub obniżenie ostrości widzenia u dzieci.
Kwasy tłuszczowe z rodziny n-6 charakteryzują się wysoką aktywnością biologiczną nawet w bardzo małych ilościach, natomiast w nadmiarze stymulują zmiany zakrzepowe, zapalne i alergiczne, proliferację komórek (także nowotworowych).
W naszej diecie przeważają głównie kwasy omega 6, a ich nadmiar nie jest korzystny dla naszego zdrowia. Udowodniono, że nadmiar kwasów tłuszczowych n-6 w diecie hamuje metabolizm kwasów tłuszczowych n-3, co może doprowadzić do zaburzenia równowagi fizjologicznej syntetyzowanych
z nich związków biologicznie czynnych. Według zaleceń stosunek spożycia omega- 6 do omega -3 nie powinien być większy niż 5:1.
Olej lniany zawiera także cenne związki takie jak fitosterole, które zmniejszają poziom „złego” cholesterolu (LDL), witaminę E, która nazywana jest witaminą młodości, posiada takie pierwiastki śladowe, jak: wapń, cynk, żelazo, miedź, mangan, magnez, selen.
Dodatkowo, posiada szereg prozdrowotnych właściwości, między innymi wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe.
Swoje zastosowanie znajduje w profilaktyce i leczeniu wrzodów żołądka, wykazując lepsze efekty niż stosowanie śluzu pochodzącego z ziarna lnu. Wpływa również korzystnie na gospodarkę lipidową, poprzez zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi. W jednym z badań po czterech tygodniach przyjmowania przez zwierzęta oleju lnianego zaobserwowano znaczne zmniejszenie stężenia triglicerydów i cholesterolu całkowitego we krwi oraz wzrost stężenia cholesterolu HDL (tzw. „dobrego”).
Olej z nasion lnu korzystnie wpływa na leczenie chorób zapalnych, poprzez hamowanie czynników wytwarzanych w odpowiedzi na stan zapalny. Zastosowanie może znaleźć w profilaktyce i leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, w których zmniejsza obrzęk i hamuje powstawanie TNF-alfa (cytokina związana z procesem zapalnym).
Kwasy n-3 występujące w oleju lnianym wpływają ochronnie na tkankę kostną poprzez wpływ na metabolizm wapnia, produkcję osteoblastów i osteoklastów. Dlatego jego działanie w profilaktyce osteoporozy wydaje się być uzasadnione i pomocne, ale ta kwestia wymaga dalszych badań.
Suplementacja olejem lnianym wspomaga również prawidłowy rozwój układu nerwowego.
Olej ten należy spożywać wyłącznie na zimno, nie powinno się go podgrzewać ani używać do smażenia, gdyż traci wówczas swoje cenne właściwości odżywcze. Dobrym sposobem na jego wykorzystanie to dodatek do sałatek, zup, produktów węglowodanowych takich jak kasze, pieczywo. Aby olej lniany mógł zachować swoje właściwości należy przechowywać go w ciemnej butelce w niskiej temperaturze (na przykład lodówka) i chronić przed dostępem światła.
Bibliografia
F. Wielbeski, M. Wójtowicz, S. Spasibonek, Zawartość tłuszcu oraz profil kwasów tłuszczowych w oleju żółto i brązwowonasiennych odmian lnu oleistego (Linbum Usitatissimum L.) w zmiennych warunkach agrotechnicznych i siedliskowych, Fragm. Agron. 34(2) 2017, 103–114
K. Łoźna, A. Kita, M. Styczyńska, J. Biernat, Skład kwasów tłuszczowych olejów zalecanych w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 871-875
K. Achremowicz, K. Szary-Sworst, Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2005, 3 (44), 23 -35
B. Maniak, B. Zdybel, M. Bogdanowicz, J. Wójcik,, Ocena wybranych właściwości fizykochemicznych tradycyjnych olejów roślinnych produkowanych na ziemi lubelskiej, Inżynieria Rolnicza, 2012: Z. 3(138) S. 101-107
M. Dzięcioł, J. Przysławski, Ocena wartości odżywczej i aktywności biologicznej wybranych olejów roślinnych dostępnych na rynku polskim w kontekście profilaktyki chorób dieto zależnych, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVI, 2013, 1, str. 20 – 26
L. Bartkowski, Nasiona lnu – naturalne źródło zdrowia i urody, CHEMIK 2013, 67, 3, 186-191
K. Marciniak-Łukasiak, Rola i znaczenie kwasów tłuszczowych omega-3, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 6 (79), 24 – 35