Żywność pochodzenia roślinnego to doskonałe i bogate źródło substancji biologicznie aktywnych. Wśród tych związków sporą grupę stanowią substancje o działaniu przeciwutleniającym, które mają zdolność do neutralizowania wolnych rodników. Te z kolei powstają w wyniku smażenia, wędzenia żywności, pod wypływem działania promieniowania ultrafioletowego, jonizującego i ultradźwięków. Wolne rodniki mogą powodować między innymi uszkodzenia nici DNA, co może indukować procesy kancerogenezy.
W warunkach homeostazy organizmu ich działanie jest unieczynnione, natomiast nadmiar, który nie został zneutralizowany działa niszcząco na struktury tkankowe i komórkowe.
Wolne rodniki mogą być początkiem rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, jak na przykład cukrzyca, miażdżyca, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera czy zaćma.
W związku z dużym potencjałem antyoksydacyjnym jaki mają warzywa, odgrywają one istotną rolę w profilaktyce tych chorób. Wśród popularnych gatunków warzyw największą zdolnością wiązania reaktywnych form tlenu, czyli wolnych rodników, wyróżnia się między innymi burak.
Korzeń buraka jest zasobny w węglowodany i kwasy organiczne, a także to doskonałe źródło takich związków jak antocyjany, kwasy fenolowe czy witamina C.
Jest to warzywo niskokaloryczne- na 100g przypada zaledwie 44 kcal.
Buraki swoją barwę zawdzięczają betacyjaninom, należącym do grupy betalanin. Charakteryzują się one wysoką reaktywnością biologiczną, która może stanowić naturalną chemioprewencję. Taki rodzaj chemioprewencji ma na celu zapobieganie, zahamowanie lub odwrócenie procesu nowotworzenia, zwłaszcza we wczesnym etapie. W związku z tym, że czas od zainicjowania zmian powodujących powstawanie nowotworów do rozwinięcia się zmian chorobowych jest dość długi, pozwala to na wczesną interwencję żywieniową.
Betaniny, związki fenolowe: kwas p-kumarynowy, ferulowy obecne w buraku wykazują wysoką aktyność przeciwutleniającą, a także zdolność do hamowania rozwoju raka płuc i skóry. Betanina wspomaga także neutralizować kwasotwórcze działanie niektórych potraw, na przykład mięsnych.
Oprócz tych związków buraki zawierają także liczną grupę makro-
i mikroelementów, które pełnią w organizmie określone funkcje i ich poziom w organizmie, a także wzajemne proporcje decydują o dobrym stanie zdrowia człowieka. Są to magnez i potas, które mają korzystny wpływ na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Spora zawartość żelaza powoduje, że burak jest zalecany osobom, które cierpią na anemię, białaczkę czy hemofilię.
Obecność kwasu foliowego wpływa na prawidłowy rozwój płodu, ale także wspomaga usunąć homocysteinę z krwiobiegu, która wpływa na rozwój chorób serca.
Dzięki obecności witaminy C sok z buraka wpływa prewencyjnie na choroby i przeziębienia.
Obecne w burakach azotany poprawiają przepływ krwi do mózgu, co wpływa na poprawę jego funkcjonowania.
Warto wspomnieć, że wspomaga on obniżyć także ciśnienie krwi, co jest ważną informacją dla osób cierpiących na nadciśnienie.
Sok z buraka jest także polecany osobom aktywnym fizycznie ze względu na to, że zwiększa on wydolność i wytrzymałość w czasie ćwiczeń, wpływa na dostarczanie tlenu do mięśni szkieletowych, głównie do szybkokurczliwych typu II. Liczne badania potwierdzają skuteczność soku z buraka jako naturalny „wspomagacz” podczas ćwiczeń.
Bibliografia
Z. Nizioł-Łukaszewska, M. Gawęda, Porównanie składu pierwiastkowego korzeni buraka ćwikłowego (Beta vulgaris L.) w zależności od odmiany, Fragm. agron. 32(2) 2015, 79–86
I. Wawer , Chemistry and pharmacy closer to nature. How
to prolong healthy life with natural compounds?, Chemik, 2010, 64,4, 219-227
M. Kidoń, J. Czapski
Wpływ obroki termicznej na zawartość barwników betalainowych i zdolność przeciwutleniającą buraka ćwikłowego, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 1 (50), 124 – 131
K. Gościnna, J. Czapski, Wpływ wielkości i części korzenia buraka ćwikłowego odmiany Bonel na zawartość wybranych związków i aktywność przeciwutleniającą soku, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych nr 588, 2017, 149–157
L. J. Wylie, J. Kelly, S. J. Bailey i wsp., Beetroot juice and exercise: pharmacodynamic and dose-response relationships, Journal of Applied Physiology, 2013
S. K. Ferguson, D. M. Hirai, S. W. Copp i wsp., Impact of dietary nitrate supplementation via beetroot juice on exercising muscle vascular control in rats, The Journal of Physiology, 2012
M. Siervo, J. L. Ikponmwonsa Ogbonmwan, J. C. Mathers , Inorganic Nitrate and Beetroot Juice Supplementation Reduces Blood Pressure in Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis, The Journal of Nutrition, Volume 143, Issue 6, 1 June 2013, Pages 818–826
T. Ritz ,C. A. Werchan ,J.L.Kroll, D.Rosenfield,
Beetroot juice supplementation for the prevention of cold symptoms associated with stress: A proof-of-concept study, Physiol Behav. 2019 Jan 22;202:45-51
M. Zielińska-Przyjemska, A. Olejnik, W. Grajek
Wpływ soku z buraka ćwikłowego i aronii in vitro na metabolizm tlenowy
i apoptozę ludzkich granulocytów obojętnochłonnych, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 2 (51), 174 – 186
E. Klewicka, Betacyjaniny- biodostępność biologiczna i aktywność, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2012, 2 (81), 5-21