W dzisiejszych czasach konsumenci poszukują naturalnych alternatyw leczenia i zapobiegania chorobom. Niektóre rośliny mają wiele właściwości prozdrowotnych, co było wykorzystywane już od wieków. Dzięki postępowi naukowemu, w tym badaniom nad roślinami dzisiaj możemy już dowiedzieć się o nich znacznie więcej.
Cennym źródłem substancji aktywnych wykorzystywanych w produkcji
farmaceutycznej jest ostropest plamisty, który należy do roślin oleistych i obecnie zaliczany jest do jednych z ważniejszych roślin leczniczych. Preparaty na bazie ekstraktów z jego owoców, między innymi olej z ostropestu są od wielu lat stosowane w leczeniu schorzeń wątroby. Wykorzystuje się go nie tylko w medycynie, ale także w kosmetyce. Bogaty jest w cenne kwasy tłuszczowe, fosfolipidy, naturalną witaminę E, znacznie lepiej wchłanianą przez komórki organizmu człowieka niż jej odpowiednik syntetyczny.
Surowcem, który zawiera kompleks flawonolignanów, zaliczanych do grupy flawonoidów określanych jako sylimaryna jest owoc ostropestu. Zawiera on także fitosterole, garbniki, białka i aminy biogenne (histaminę, tyraminę), kwasy organiczne, witaminę C i K, sole mineralne. Sylimaryna wykazuje działanie ochronne i regenerujące na uszkodzone komórki wątroby i jest obecnie szeroko stosowana jako środek terapeutyczny w leczeniu ostrych i przewlekłych chorób wątroby. Działanie ochronne ostropestu występuje na kilku poziomach, a jego mechanizmy są różnorodne: jest to działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, hamowanie wnikania toksyn do wnętrza komórek wątrobowych oraz procesów włóknienia. Badania dowodzą, że sylimaryna jest skutecznym lekiem przeciwwirusowym w przypadku zapalenia wątroby typu C. Od bardzo dawna stosowana jest jako lek w schorzeniach wątroby, przeciw niektórym zatruciom, np. alkoholowym lub muchomorem sromotnikowym.
Na mechanizm hepatoprotekcyjnego działania sylimaryny ma wpływ: dezaktywacja wolnych rodników oraz zwiększanie biosyntezy glutationu (związek organiczny o właściwościach przeciwutleniających) w komórkach, co prowadzi do hamowania procesu utleniania lipidów, zwiększanie zdolności regeneracyjnej komórek wątroby, zmiana struktury i uszczelnianie błony komórkowej hepatocytów (elementów strukturalnych miąższu wątroby), co zapobiega wnikaniu do komórki silnych trucizn, np. toksyn zawartych w grzybach. Wykazano, że sylibina, czyli główny składnik sylimaryny, chroni hepatocyty również przed działaniem etanolu. Aktualne dane wskazują, że stosowanie sylimaryny u pacjentów z alkoholową marskością wątroby może łagodzić obrażenia, ale leczenie nią nie wpływa na śmiertelność.
Oprócz leczniczego działania w chorobach wątroby, wpływa także na glikemię. Obniża poziom trójglicerydów we krwi, poprawia komórkową oporność na insulinę oraz indukuje odbudowę komórek beta trzustki, dzięki czemu może być wykorzystywana w terapii cukrzycy.
Jedno z badań dowiodło, że poprawia ona obronny system antyoksydacyjny organizmu i może być pomocna w leczeniu cholestazy – zastoju żółci w wątrobie i drogach żółciowych.
Potrzegana jest także jako obiecujący środek przeciwnowotworowy i nefroochronny. Ekstrakty z ostropestu zapobiegają między innymi rakowi prostaty, pęcherza, jajnika, płuc oraz piersi, działa ochronnie na komórki skóry, zapobiegając powstawaniu czerniaka. Ekstrakt z owoców ostropestu wykazuje silne działanie immunomodulujące. Długotrwałe podawanie tego składnika wpływa na poprawę odporności poprzez zwiększenie poziomu interleukin, limfocytów T i redukcję wszystkich typów immunoglobulin.
Badania nad ostropestem dowiodły, że sylimaryna może być wykorzystana w leczeniu uszkodzeń i stanów zapalnych skóry indukowanych promieniowaniem UVA. Dodatkowo przyspiesza gojenie ran powstałych w wyniku oparzeń.
Bibliografia
R. Nurzynska-Wierdak, J. Dyduch, A. Sawicka i wsp., Ostropest plamisty (Silybum marianum [L .] Gaertn.) – fitochemia i efekty terapeutyczne
J. Andrzejewska, Z. Skinder,, Ostropest plamisty – uwagi o
Nazewnictwie, substancjach czynnych i rozwoju rośliny, Acta Sci. Pol., Agricultura 5(1) 2006, 5-10
Aleksandra Szczucińska1, Katarzyna Kurzepa1, Patrycja Kleczkowska2,
Andrzej W. Lipkowski, Założenia technologiczne otrzymywania
preparatów z bielma ostropestu plamistego
do stosowania jako dodatki przeciwutleniające, rośliny oleiste – oilseed crops 2006, Tom XXVII
R. Sawczuk, W. Miltyk, Ostropest plamisty – stare/nowe panaceum, Samodzielna Pracownia Analizy Leków Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, GF kwiecień 2016