W ostatnim czasie zaczęło wzrastać zainteresowanie zagadnieniem związanym z probiotykami i ich wpływem na jelita. Wciąż nie wiemy o nich wszystkiego, a badania nad nimi są w dalszym ciągu prowadzone i rozszerzane abyśmy mogli korzystać z ich dobrodziejstwa.
Już w czasach starożytnych dostrzegano korzystny wpływ probiotyków na układ pokarmowy, ale pierwsze dowody naukowe na ten temat pojawiły się w XX wieku. Słowo probiotyk wywodzi się się z jezyka greckiego i oznacza „dla życia”.
Probiotyki to żywe drobnoustroje, które mogą zasiedlać organizm człowieka oraz wywierają na niego korzystny wpływ. Z bogatej literatury wynika, że uzupełnianie diety w odpowiednie gatunki bakteryjne, które posiadają udokumentowane właściwości porobiotyczne (między innymi Lactobacillus acidophilus), wspomaga utrzymywać przewód pokarmowy w homeostazie, zapewniając właściwy rozwój mikroflory, wpływa pozytywnie na czas pasażu jelitowego, wzmacnia organizm przed działaniem niekorzystnych bodźców, zwiększa i ułatwia przyswajalność składników, a w przypadku antybiotykoterapii przyspiesza okres rekonwalescencji. Wiele szczepów z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium zmniejsza niekorzystne efekty antybiotykoterapii, stabilizując cały ekosystem jelitowy oraz polepsza zdrowie ludzi.
Bakterie probiotyczne dodawane są do różnych środków spożywczych: produktów mlecznych, kiszonych warzyw i owoców, pieczywa na zakwasie. Można przyjmować je także w postaci suplementu.
Probiotyki wpływają korzystnie na wiele płaszczyzn. Wykorzystywane są one między innymi do przywracania naturalnej mikroflory jelitowej, produkcji żywności funkcjonalnej, konserwacji produktów spożywczych. Mogą również przeciwdziałać aktywności patogennej mikroflory w jelitach, która przedostała się w wyniku nie przestrzegania zasad higieny związanej z pożywieniem, między innymi Bifidobacterium bifidum dzięki obniżeniu pH w jelitach zapobiega rozwojowi takich bakterii jak: Clostridium perfringens, Salmonella enteritidis, Escherichia coli. Wspomagają także procesy trawienne i leczą kandydozę (inaczej- drożdżycę, którą powodują grzyby z rodzaju Candida) oraz próchnicę zębów. Oddziaływują także pozytywnie w przypadku leczenia alergii pokarmowych, zwiększaniu wydajności układu immunologicznego, lepszemu wchłanianiu składników mineralnych i witamin. Produkują witaminy z grupy B, kwas foliowy, stymulują powstawanie kwasów organicznych.
Usuwają pewną część toksyn znajdujących się w pokarmie, łagodzą i zmniejszają biegunki, przeciwdziałają zaparciom, obniżają zawartość „złego” cholesterolu we krwi, prawdopodobnie przyczyniają się także do obniżenia ciśnienia krwi. Zmniejszają również rozwój komórek nowotworowych (łagodzą zmiany nowotworowe powstałe w jelicie grubym), działają antykancerogennie, np. w przypadku raka okrężnicy. Prowadzone są badania dotyczące zdolności szczepów probiotycznych do zapobiegania lub spowalniania procesów prowadzących do rozwoju nowotworów jelita grubego. To działanie może być powodowane pośrednio, poprzez zmianę mikroorganizmów jelitowych lub bezpośrednio, poprzez aktywację odpowiedzi immunologicznej antykancerogenezy.
Probiotyki wykazują korzystne działanie w przypadku leczenia cukrzycy, miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, wspomnianych już nowotworów, chorób serca. Jednak aby „zauważyć” ich działanie nie wystarczy jednorazowe spożycie. Zaleca się konsumpcję przez dłuższy czas, aby liczba pozytywnej mikroflory utrzymywała się stale na wysokim poziomie.
Aby dany szczep mógł być uznany za probiotyczny, musi wykazywać potwierdzone klinicznie korzyści zdrowotne, a także nie mogą być toksynotwórcze, muszą wykazywać wysoką oporność na enzymy trawienne, kwas żołądkowy i żółć, co umożliwia im przeżycie w przewodzie pokarmowym, być zdolne do przylegania do śluzówki jelitowej, wykazywać udokumentowany korzystny wpływ na zdrowie człowieka i muszą być bezpieczne, tzn. nie mogą wykazywać niepożądanych skutków ubocznych.
Wiele badań klinicznych potwierdza korzystne oddziaływanie probiotyków w schorzeniach układu pokarmowego (syndrom jelita drażliwego, zapalenie jelit, biegunki) oraz
w schorzeniach alergicznych (atopowe zapalenie skóry). Jednak najwięcej dowodów naukowych potwierdza zdolność do zwiększania odporności organizmu człowieka przez stosowanie probiotyków.
Dowiedziono, że szczepy takie jak Lactobaacillus reuteri, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus casei i Saccharomyces cerevisiae, skracają czas trwania ostrych biegunek wirusowych u dzieci (około 1 dzień).
Jelita odpowiedzialne są za utrzymanie odporności organizmu, około 60 -70 % komórek odpornościowych w organizmie człowieka jest związanych z podśluzówką jelita.
W licznych badaniach naukowych udokumentowano, że szczepy probiotyczne
przywracają naturalny i właściwie funkcjonujący zespół mikroorganizmów jelitowych.
Korzystne zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem probiotyków to zwiększenie liczby dobrej mikroflory jelitowej, a u osób chorych zmniejszenie ilości flory szkodliwej
i przywrócenie równowagi między szczepami.
Probiotyki działają antagonistycznie w stosunku do Heliconbacter pylori, która jest bakterią przystosowaną do bytowania w żołądku, ale może powodować chorobę wrzodową oraz przewlekłe zapalenie żołądka oraz dwunastnicy. W badaniach dotyczących wpływu bakterii probiotycznych na tolerancję terapii u pacjentów z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka ze współistniejącym zakażeniem Helicobacter pylori wykazano, że podawanie probiotyków miało istotny wpływ na tolerancję terapii.
Istnieją doniesienia o korzystnym wpływie na masę ciała poprzez stosowanie odpowiednich szczepów. Jedno z bardzo ciekawych badań na myszach, wykazało że po przeniesieniu mikroorganizmów jelitowych myszy karmionych dietą wysokotłuszczową i bogatą w cukier do myszy karmionych dietą niskotłuszczową, zaobserwowano bardzo szybki przyrost tkanki tłuszczowej, mimo ciągłego stosowania diety niskotłuszczowej. W kolejnym badaniu po podaniu szczepu Lactobacillus rhamnosus (szczep ten wytwarza kwas linolenowy, który przyczynia się do redukcji tkanki tłuszczowej w organizmie) przez 8 tygodni otyłym myszom, które były na diecie zawierającej duże ilości tłuszczu zaobserwowano spadek masy ciała.
Warto również wspomnieć o tym, że probiotyki zawarte w produktach mlecznych (jogurty, kefiry) znacznie ułatwiają trawienie laktozy poprzez tworzenie enzymu beta-galaktozydazy, który jest potrzebny do właściwego jej trawienia. Dlatego też osoby borykające się z nietolerancją laktozy mogą spożywać naturalne kefiry, jogurty- uważając na skład (nie powinny zawierać mleka w proszku). Ponadto korzystny wpływ fermentowanych produktów mlecznych można odnotować w walce z biegunkami, a także w przypadku leczenia zaparć.
Bibliografia:
R. Fuller, Probiotics in human medicine, Gut. 1991 Apr; 32(4): 439–442
A. Nowak, K. Śliżewska, Z. Libudzisz, Probiotyki– historia i mechanizmy działania, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 4 (71), 5 – 19
K. Śliżewska, J. Biernasiak, Z. Libudzisz, Probiotyki jako alternatywa dla antybiotyków , Chemia Spożywcza i Biotechnologia, z. 70, 2006
Katarzyna Mojka, Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 541-549
E. Isolauri, Y. Sutas, P. Kankaanpaa i wsp., Probiotics: effects on immunity, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 73, Issue 2, February 2001, Pages 444s–450s
P. J. Turnbaugh., V.K. Ridaura, J.J. Faith i wsp.,The effect of diet on the human gut microbiome: A metagenomic analysis in humanized gnotobiotic mice. Science Translational Med., 2009, 1, doi: 10.1126/scitranslmed.3000322
H.Y. Lee., J. H. Park., S.H. Seok i wsp., Human originated bacteria, Lactobacillus rhamnosus PL60 produce conjugated linoleic acid and show anti-obesity effects in diet-induced obese mice. Biochim. Biophys. Acta, 2006, 1761, 736-744.